Spectaculaire vondst!
Papierbehang werd in de achttiende eeuw als wandbekleding steeds vaker toegepast. Dat het ook tegen plafonds werd geplakt was bekend, maar we komen het zelden tegen. Onlangs troffen medewerkers van Monumenten en Archeologie van de gemeente Amsterdam fragmenten papierbehang aan dat tegen het plafond op de eerste verdieping van Herengracht 487 was aangebracht.
Het papier was rechtstreeks geplakt op de groen geverfde zeventiende-eeuwse balklaag, zowel tegen de balken als tegen de onderkant van de tussenliggende vloerdelen. Het behang is voorzien van een vakverdeling met grote en kleine vakken, met in het midden van de vakken bloemtakken met vruchten. Dit patroon werd in wit, grijs en zwart op het papier gedrukt en wel zo dat de vakken verdiept lijken te liggen. Deze illusie van een beschilderd plafond is geïnspireerd op cassettenplafonds uit de klassieke oudheid. Dit maakt het patroon van dit papierbehang zo bijzonder.
Dat in de achttiende eeuw sierpapieren tegen plafonds werden geplakt, is te zien op een aantal tekeningen die Jean-Michel Papillon maakte in de jaren 1760. Bedoeld als illustratie voor de publicatie voor het in 1766 uitgegeven Traité historique et pratique de la gravure en bois, maar nooit daarvoor gebruikt.
Papier tegen plafonds bleek minder duurzaam dan gedacht en zeker wanneer het rechtstreeks op een houten ondergrond werd aangebracht, zoals in Herengracht 487. Hout blijft werken, waardoor in het papier naar verloop van tijd scheuren ontstaan. In Frankrijk weten we van de toepassing op het plafond door de tekeningen van Papillon en uit schriftelijke bronnen, maar ook in Frankrijk wordt het hoogstzelden op locatie aangetroffen. De behangvondst in Herengracht 487 is dus ook in Europees opzicht uniek!
Dit is een korte samenvatting van het artikel dat Richard Harmanni schreef voor de nieuwsbrief (nr. 44), die we twee keer per jaar naar de donateurs van de SHBW sturen. Zie ook https://www.amsterdam.nl/kunst-cultuur/monumenten/erfgoed-week/plafond-herengracht/
Foto bovenaan:
– Herengracht 487, voormalige achterkamer op de eerste verdieping. Fragment tussen de balken met aan de onderzijde een onbedrukte rand waarover men de volgende baan kon plakken. Foto Richard Harmanni, 2023
Foto onderaan:
– Jean-Michel Papillon, uitsnede van een tekening voor een illustratie in Traité historique et pratique de la gravure en bois (1766). Particuliere collectie.
Historische Behangsels 